Vlaamse provincies zien minder fysieke winkels en meer verweving met andere functies in de winkelgebieden in Vlaanderen
Uit nieuw dataonderzoek van de vijf Vlaamse provincies blijkt dat het winkellandschap in Vlaanderen sterke veranderingen doormaakt. In de afgelopen tien jaren verdween een op de zes winkels uit het straatbeeld. De verkoopvloeroppervlakte van fysieke winkels daalde met twee procent.
Parallel aan deze evolutie namen horeca, diensten en cultuur meer ruimte in binnen de commerciële kernen van steden en gemeenten. De inbreng van andere functies brengt nieuwe dynamieken en biedt kansen voor bestaande en nieuwe retailers. Vlaamse provincies zetten detailhandelscoaches in die de steden en gemeenten ondersteunen bij deze shift.
Nieuwe Rapporten Detailhandel brengen ontwikkelingen fysieke detailhandel, horeca en consumentgerichte diensten in beeld
Met bijna 156.000 loontrekkenden en ruim 64.300 zelfstandigen is het economisch belang van de sector ‘detailhandel’ in Vlaanderen best groot. Ook ruimtelijk gaat er een grote impact van uit.
Nieuwe datarapporten van de vijf Vlaamse provincies bieden inzichten over het functioneren van winkelgebieden in Vlaanderen. De voorbije tien jaar nam het aantal winkels in Vlaanderen af met 17,3%. In 2013 was in vier op tien handelspanden (39,3%) een winkel gevestigd. In 2023 is dat aandeel gedaald naar 35,7%. De daling in fysieke winkels werd gecompenseerd door méér horecazaken (21,7%) en méér consumentgerichte diensten (33%), hoewel ook deze sectoren in absolute cijfers erop achteruit zijn gegaan. Tussen 2013 en 2023 daalde het aantal horecazaken met 4,7% en het aantal consumentgerichte diensten met 5,5%.
De dynamiek in onze winkelstraten zorgt vaak voor een nieuwe winkelmix. Uit de cijfers van dit jaar blijkt dat cultuur het daarin goed doet. Het aantal locaties waar culturele producten of ervaringen worden verkocht, steeg de voorbije vijf jaren met 6,5%. Zo waren er in Vlaanderen uitbreidingen van het aantal kunstgalerijen (van 385 naar 461 verkooppunten in 2023), musea (van 284 naar 296) en theaters (van 181 naar 193).
Doorsnee winkelgebieden in Vlaanderen kleuren veelzijdiger - met naast winkels ook andere commerciële activiteiten. Ze worden echter ook minder omvangrijk. Tussen 2013 en 2023 daalde het totale aantal handelspanden in Vlaanderen van 127.668 naar 116.018. Dit betekent dat 10% van de handelspanden transformeerde naar een niet-commerciële functie. Op die manier kon worden tegemoetgekomen aan andere types van ruimtevraag, zoals deze voor wonen, kantoorruimte, een vrij beroep of open ruimte.
Dit is meteen een van de opvallende trends die in het rapport naar voor komt: steeds meer winkelpanden worden omgezet naar horeca of diensten, of krijgen een nieuwe, niet-commerciële bestemming.
Bovenstaande trends tonen ook aan dat detailhandel niet op zichzelf staat. Uiteraard is er de invloed van e-commerce (waarover ook in het rapport Vlaamse cijfers zijn opgenomen), maar dat niet alleen. Winkelen is voor de consument zoveel meer dan aankopen alleen. Inwoners en bezoekers die recreatief willen winkelen, maken graag gebruik van deze functies. De consument wil beleving en de handelaar wil passage. Veelzijdige compacte kernen brengen beide samen.
Het gevolg is duidelijk positief. De onafgebroken toename van winkelleegstand tussen 2007 en 2020 wordt in 2021 totaal afgeremd. Vanaf dan gaat het aantal onbenutte handelspanden heel duidelijk in dalende lijn. De nieuwe functies halen de blinde vlekken er uit.
Het Rapport Detailhandel biedt waardevolle inzichten die steden, gemeenten en lokale ondernemers kunnen helpen om hun concurrentievermogen te vergroten. Tegelijkertijd helpen ze hen tegemoet te komen aan de steeds veranderende behoeften van de consumenten. Naast informatie over het winkelaanbod bevatten de rapporten immers ook cijfers over bestedingen binnen e-commerce én nieuwe koopstromencijfers die inzicht bieden in de kooporiëntaties van Vlaamse consumenten.
Alle rapporten en data zijn te raadplegen via het open dataplatform van de vijf Vlaamse provincies: www.provincies.incijfers.be.
Voor meer informatie over het rapport en de laatste ontwikkelingen in de detailhandel in eigen stad of gemeente, kan je contact opnemen met de detailhandelscoaches via detailhandel@oost-vlaanderen.be.
Filip Van Laecke
dienst Ondernemen & Innovatie