Provincie Oost-Vlaanderen lanceert onderzoek en tool rond aquathermie

Aquathermie

De warmte uit rivieren, kanalen en grote waterplassen, uit waterzuiveringsstations en de riolering (dit noemen we ook riothermie) vormen een enorme duurzame warmtebron die tot nu toe amper werd ontsloten. Deze warmte uit water noemen we aquathermie.

Aquathermie is warmte op lage temperatuur. Om daar bruikbare warmte van te maken, heb je een warmtepomp nodig. Die gebruikt elektriciteit om de warmte uit de rivier, plas of riolering op te krikken tot een hogere temperatuur. De warmte kan worden gebruikt in een gebouw of in een warmtenetwerk dat meerdere gebouwen van warmte voorziet.

Potentieel in Oost-Vlaanderen

Het warmtepotentieel van waterlopen en rioleringen is groot; groter dan de voorbije jaren werd gedacht. De temperatuur van het water herstelt zich immers na onttrekking: door aanvoer van vers warmer water, door zonne-instraling en door contact met de bodem. In het onderzoek van Provincie Oost-Vlaanderen werd dit regeneratievermogen ook meegenomen.

"Water speelt een belangrijke rol in Oost-Vlaanderen, ook in de energietransitie. De provincie bracht het potentieel van aquathermie in kaart en ontsluit die resultaten via een online tool. "

gedeputeerde Riet Gillis, bevoegd voor Klimaat en Milieu

Het potentieel is echter niet onuitputbaar. De temperatuur van het water of riolering daalt natuurlijk als je er warmte uit onttrekt. Een te grote daling heeft gevolgen voor het ecosysteem of voor de waterzuivering. In het onderzoek naar het potentieel van aquathermie in Oost-Vlaanderen hanteerden de onderzoekers een grens van maximaal 3°C.

De aard van de waterlopen en -lichamen, het debiet, het uiteenlopende bebouwingsprofiel en dus ook de warmtevraag zorgen er bovendien voor dat het beschikbaar en benutbaar potentieel aanzienlijk verschilt. Hoeveel warmte er op een bepaalde plek kan worden onttrokken, is dus afhankelijk van de verschillende plekken langs de waterloop waar er gebruik van gemaakt wordt en hun onderlinge relatie.

Lancering tool

Om besturen, burgers en projectontwikkelaars te tonen of en waar ze via aquathermie kunnen verwarmen, lanceert de Provincie een interactieve online tool. Deze toont in welke delen van de Oost-Vlaamse gemeenten de warmtevraag kan worden ingevuld met warmte uit oppervlakte- en afvalwater. Maar ook welk vermogen het water op een bepaalde plek kan leveren. En waar het potentieel al dan niet kan worden aangewend als we het potentieel in Oost-Vlaanderen optimaal willen benutten. Ook het onderzoeksrapport is beschikbaar voor iedereen.  

Eerst komt, eerst maalt?

Het aquathermiepotentieel is groot, maar natuurlijk vooral interessant voor warmteverbruikers in de omgeving van die bronnen. Kan iedereen zonder meer aqua- of riothermie gebruiken? Neen. Het onderzoek onthulde immers een belangrijk inzicht: bij aquathermie duiken er ruimtelijke verdeelvraagstukken op. Zowel tussen als binnen gemeenten.

Om te voorkomen dat het ene project het ander bij wijze van spreken in de kou zet, zullen we dus afspraken moeten maken. Heel wat potentieel dreigt bijvoorbeeld verloren te gaan of onbenut te blijven als je aquathermie niet afweegt tegenover andere duurzame warmtebronnen. Zo maken gemeenten soms beter gebruik maken van (rest)warmte van hun bedrijventerreinen. Aquathermie laten ze dan beter voor die plaatsen waar geen alternatieven voorhanden zijn.

"Als we goede afspraken maken, kan bijna 40% van de warmtevraag nabij water door aquathermie worden ingevuld. Dat is tot 20% van de warmtevraag van de hele provincie! Nu hebben we een onderbouwde basis om die afstemming op voorhand te doen. Ik durf wel stellen dat wij hier opnieuw het voortouw nemen. Met aquathermie zetten we de pioniersrol van Oost-Vlaanderen Energielandschap voort."

gedeputeerde An Vervliet, bevoegd voor Ruimtelijke Planning

Daarnaast is er binnen een aantal rivierbekkens onvoldoende potentieel om aan de warmtevraag te voldoen. Gemeenten langs deze waterlopen zijn afhankelijk van elkaar en zullen met elkaar rekening moeten te houden bij de aanwending van het potentieel. Ze nemen deze lokale verdeelvraagstukken best mee bij de opmaak van hun lokaal warmteplan. De Provincie kan hierbij begeleiding en ondersteuning voorzien.

Opstap naar een Vlaamse tool aquathermie

De Vlaamse overheid werkt sinds 2022 aan een regelgevend kader voor aquathermie.

De Provincie Oost-Vlaanderen gaat nu samen met de andere Vlaamse Provincies een samenwerking aan met de Vlaamse Waterweg nv, Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) en Departement Omgeving om het Oost-Vlaamse onderzoek en de tool uit te breiden naar heel Vlaanderen. Zo kan de regelgeving (in opmaak) verfijnd worden en kan de tool ook in kader van vergunningsprocedures een ondersteunende rol spelen.