Nieuwe regelbare en vismigreerbare stuw op de Damsloot

3 mei 2024 - Op vrijdag 3 mei stelde de Provincie Oost-Vlaanderen de nieuwe regelbare en vismigreerbare stuw voor op de Damsloot ter hoogte van de Asserij, op de grens van Destelbergen en Laarne. De Provincie verving er de bestaande vaste stuw door een stuw met instelbare kantelstuwen en vistrappen. Zo kan het waterpeil actief worden geregeld en kunnen vissen de waterlopen in het achterliggend natuurgebied De Damvallei bereiken.

Damsloot

De Damsloot ontspringt op het grondgebied van Laarne en Lochristi, en volgt in grote lijnen de E17. De waterloop stroomt langs de Meerskantpoelen door het Damslootmeer. Vervolgens mondt hij uit in de Schelde via een pompstation ter hoogte van Heusden (Destelbergen). De Damsloot ligt voor een deel in het ecologisch waardevol natuurgebied De Damvallei.

Van vaste naar regelbare vismigreerbare stuw

Bij de aanleg van de autosnelweg in 1971 werd, op vraag van professor biologie Jan Hublé, de stuw op de Damsloot ter hoogte van de Asserij gebouwd. Zonder een stuw zou het waterrijke natuurgebied ‘De Damvallei’ leeglopen. Dit zou nefast zijn voor de waterlopen en grachten, de Lange Poel, de talrijke turfputten, de veenlagen en ook voor de bloemenrijke hooilanden.

Met de vaste stuw kon het waterpeil echter niet worden geregeld. De constructie vormde bovendien een barrière voor de vissen. Daarom verlaagde de Provincie plaatselijk de oorspronkelijke vaste betonnen stuw en bouwde stroomopwaarts vijf vistrappen. Iedere trap bestaat uit een kantelstuw en een V-vormige vispasseerbare drempel.

“Door de vaste stuw te vervangen met een regelbare en vismigreerbare stuw zijn de knelpunten voor waterpeilregeling en vismigratie tegelijk opgelost. Het project is daarom ook geselecteerd in kader van de Blue Deal – lokale hefboomprojecten Natte Natuur. Er werd intensief overlegd met Natuurpunt Damvallei en het Agentschap voor Natuur en Bos. De werken gebeurden bovendien in goede verstandhouding met de aangelanden."

gedeputeerde Leentje Grillaert, bevoegd voor Integraal Waterbeleid

Voordeel voor waterhuishouding

In een laagveengebied moet het waterpeil variëren, afhankelijk van de seizoenen en de weersomstandigheden. Een instelbare stuw zorgt ervoor dat de peilen actief kunnen worden geregeld. De Provincie volgt de waterpeilen in real-time op.

Bij hevige neerslag kunnen de kantelstuwen worden platgelegd om overtollig water af te voeren. Te natte omstandigheden in het natuurgebied, maar ook stroomopwaarts in het landbouw- en woongebied, worden zo voorkomen. In droge periodes worden de kantelstuwen omhoog gezet en wordt het water langer en hoger opgehouden. Zo worden de ideale omstandigheden gecreëerd voor de bijzondere vegetatie in het laagveengebied.

Voordeel voor vismigratie

Voor een gezonde populatie van de kleine modderkruiper, bittervoorn en paling is het belangrijk dat deze soorten zich zonder hindernissen in het gebied kunnen verplaatsen. De erkenning als Europees beschermd natuurgebied is onder meer te danken aan de aanwezigheid van deze zeldzame vissoorten.

De nieuwe stuw is vismigreerbaar door middel van vijf trappen met V-vormige overlaten. Tussen de trappen is het hoogteverschil beperkt tot 11 cm. Vissen kunnen zo’n hoogteverschil gemakkelijk overbruggen, zelfs als er een kleine waterlaag aanwezig is. Zo wordt een totaal hoogteverschil van 55 cm overbrugd tussen de verschillende delen van het natuurgebied.

Samenwerking

De Provincie werkte voor dit project samen met het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en Natuurpunt afdeling Damvallei.

Blue Deal

Dit initiatief kadert binnen de Blue Deal - lokale hefboomprojecten Natte Natuur, een programma van het Departement Omgeving. De Provincie ontving hiervoor een subsidie.