Innovatief stadsmeubilair als maatregel tegen hittestress
Vandaag is in Merelbeke een vernieuwend type stadsmeubilair voorgesteld. De groene fietsbank combineert verschillende functies: het is een overdekte fietsenstalling met oplaadmogelijkheden voor e-bikes en tegelijk een verkoelende zitplek dankzij de verticale groenwand en het waterbufferend groendak. Dit type fietsbank is een nieuw prototype stadsmeubilair en uniek in Vlaanderen.
De groene fietsbank kwam tot stand door nauwe samenwerking tussen de Provincie Oost-Vlaanderen, lokaal bestuur Merelbeke en fabrikant Sioen. Het experiment kadert in het Europees project Cool Towns, dat hittestress in steden en gemeenten in kaart brengt en vernieuwende maatregelen voor klimaatadaptatie naar voren schuift.
Door klimaatverandering krijgen we vaker te maken met meer hittedagen en hittegolven. Verstedelijkte kernen worden dan warmer dan het buitengebied. Verharding, zowel verticaal via gebouwen als horizontaal via straten, pleinen, parkings … absorbeert de warmte en houdt die lang vast. Daardoor koelen verstedelijkte centra ’s avonds en ‘s nachts onvoldoende af. Zo ontstaan hitte-eilanden die een nadelige invloed hebben op onze fysieke en mentale gezondheid.
Minder verharding en meer groen zijn de ruimtelijke sleutelrecepten voor klimaatadaptatie. In verstedelijkte kernen is deze aanpak niet vanzelfsprekend. Daarom zochten de partners naar waardevolle alternatieven die verkoeling, wateropvang en verpozing brengen.
"Deze fietsbank toont hoe we via innovatie en technologische vernieuwing de inrichting van publieke ruimte in steden en gemeenten kunnen aanpassen aan het veranderde klimaat. Een dergelijk groene oase, hoe beperkt in omvang ook, vormt een hittebestendig plekje in een verharde omgeving. Hier integreren we optimaal verticaal groen, verkoelende waterelementen, regenwaterbuffering én koolstofvrije fietsmobiliteit in één ruimtebesparende constructie."
gedeputeerde Riet Gillis, bevoegd voor Klimaat en Mobiliteit
Als locatie voor dit innovatief concept is het verharde Driekoningenplein in Merelbeke gekozen.
"Het Driekoningenplein is de centrale plek in onze gemeente: vlakbij het gemeentehuis, cultuurhuis, handelscentrum, scholen en ondergrondse parking. Dit plein ontharden voor extra groenzones is niet vanzelfsprekend. Daarom is geëxperimenteerd met een verticale groenwand en een groendak boven de fietsenstalling. Als dit concept voldoende verkoelend werkt, kan het makkelijk elders ingezet worden. Ik ben alvast benieuwd naar de meetresultaten. Met deze maatregel komt alles mooi samen: duurzame mobiliteit, en klimaat- en adaptatieplannen."
schepen Tim De Keukelaere, bevoegd voor Milieu en Duurzaamheid
Innovatief concept
Het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek van de Provincie Oost-Vlaanderen zal in de zomer van 2022 op het Driekoningenplein hittestressmetingen uitvoeren. Het verkoelende effect van een levende groene wand op de gevoelstemperatuur van passanten wordt gemeten.
Dit prototype stadsmeubilair is uniek in Vlaanderen en is ontworpen door fabrikant Sioen, specialist in technologische textieltoepassingen waaronder GreenTecStyle®, een innovatieve groene muur die natuur en technologie op een slimme manier combineert.
"Bij SIOEN dragen we innovatie en duurzaam ondernemen hoog in het vaandel. SIOEN zoekt doorlopend naar innovatieve en duurzame manieren om middels technisch textiel maatschappelijk bij te dragen. Door de toepassing van ons GreenTecStyle groengeveldoek draagt deze fietsenstalling bij aan stedelijke vergroening, verkoeling en biodiversiteit. We zijn opgetogen dat we samen met onze partner en straatmeubilairproducent Abribo deze vernieuwende realisatie in Merelbeke konden verwezenlijken. We voorzien een tweede variant - een groene zitbank zonder fietsenstalling - later dit jaar in Oostende. Dankzij de financiële tussenkomst van Europa en de medewerking van de projectpartners is de ontwikkeling van dergelijke prototypes voor ons bedrijf haalbaar."
Benny Pycke, Product Manager, SIOEN Industries NV
Europees project Cool Towns brengt inzichten en oplossingen voor hittestress voor lokale besturen en burgers.
De Provincie Oost-Vlaanderen is projectpartner in Cool Towns, een Europees programma Interreg 2 Zeeën. Bij de start van het Cool Towns-project in september 2018 zijn in Oost-Vlaanderen drie pilootgemeenten geselecteerd. In deze gemeenten zijn op openbare plekken klimaatadaptieve maatregelen toegepast. Voor en na de realisatie worden door het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek hittestressmetingen uitgevoerd om het effect van de verschillende soorten maatregelen wetenschappelijk vast te leggen. In Merelbeke is de bestrating in de Tuinwijk Jan Verhaegen, na een participatief traject met de buurt, omgevormd tot groene ontmoetings- en speelzone. Ook in Zelzate en Eeklo lopen proefprojecten met hittestressmetingen voor en na.
Behalve lokale besturen profiteren ook burgers en bouwprofessionals van de inzichten die voorvloeien uit het project Cool Towns. ‘Hou je Huis Koel’ is een informatiecampagne van de Provincie Oost-Vlaanderen die tips en inzichten biedt om de woning en de omgeving hittebestendig in te richten.
Klimaatcijfers op maat van lokale besturen
Van de totale grondoppervlakte van gemeente Merelbeke is 17,3% verhard. Dit is hoger dan het gemiddelde in Oost-Vlaanderen (15,4%) en Vlaanderen (16%). In Merelbeke nemen huizen en tuinen 43,2% van de totale verharding in, transportinfrastructuur 25,4%. Het ruimtebeslag bedraagt er 42,6%; in Oost-Vlaanderen is dat 33,3%. Dankzij de aanwezigheid van o.a. de Makegemse bossen, het Sint-Annabos en provinciaal domein Het Gentbos is 24% van de oppervlakte in Merelbeke groen natuurgebied. Dit tegenover 11,7% in Oost-Vlaanderen en 15,2 in het Vlaams Gewest.
De gemiddelde zomertemperatuur in Merelbeke bedraagt in het huidig klimaat 17°C en kan in 2100 stijgen tot 25,1°C. Het gemiddeld aantal dagen waar op de maximumtemperatuur gelijk is aan 30°C of meer, stijgt in Merelbeke van drie dagen in het huidige klimaat naar 32,8 dagen in 2100.
Dergelijke richtinggevende cijfers zijn beschikbaar via de klimaatrapporten van Provincies.incijfers.be. De vijf Vlaamse provincies, waaronder Provincie Oost-Vlaanderen, stellen via deze online databank relevant cijfermateriaal ter beschikking aan lokale besturen.
Het lokaal klimaatadaptatierapport biedt o.a. actuele cijfers over de verhardingsgraad en buurtgroen voor elke Vlaamse gemeente of stad. Het rapport klimaatscenario vertaalt de wereldwijde klimaatvoorspellingen van het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) naar het lokaal niveau, met o.a. verwachte hittedagen en -golven.
