Hoe droog, heet of nat wordt het in 2030, 2050 en 2100 in mijn gemeente?

Met deze kant-en-klare rapporten van Provincies.incijfers.be krijgen steden en gemeenten inzicht in de lokale mogelijkheden om de omgeving aan te passen. Deze rapporten vertalen de wereldwijde klimaatscenario’s op lange termijn naar onze woon- en werkomgevingen.

"De klimaatverandering manifesteert zich in extreme weerfenomenen. Denken we maar aan de droge en hete zomers van 2016 tot 2020 of de verwoestende waterbom in juli 2021. Onze omgeving aanpassen om deze extremen op te vangen en te milderen, is levensbelangrijk. Klimaatadaptatie betekent meer ruimte geven aan groen en water, ontharden, bebossen, regenwater laten infiltreren en de bodem opnieuw tot spons maken, …."

gedeputeerde Riet Gillis, bevoegd voor Klimaat

Oost-Vlaamse tendensen

Een grote constante is teveel verharding: 16% van de Vlaamse oppervlakte is verhard, tegenover 8% als Europees gemiddelde. In Oost-Vlaanderen is 15% van de oppervlakte verhard (462 000 000 m² of omgerekend 66 000 voetbalvelden). Huizen en tuinen nemen daarvan 35% voor hun rekening, transportinfrastructuur is verantwoordelijk voor 25%. Ontharden is dus een belangrijke boodschap, net als compacter wonen en duurzame mobiliteit. Ontharden is een opdracht voor overheden én burgers, die o.a. via private tuinen en opritten veel potentieel hebben om te ontharden. Ontharden is een belangrijke maatregel, zowel om hittestress, droogte en wateroverlast te verminderen.

Momenteel woont 4,8% van de Oost-Vlamingen in effectief overstromingsgevoelig gebied. Dit leidt tot wateroverlast en overstromingen in periodes van aanhoudende regen. Als gemeente aan de Schelde kent Wichelen de kracht van de natuur. Nu is de gemeente beter beschermd tegen watersnood, dankzij de recente versteviging van de Scheldedijk en de bouw van een nieuw pompstation aan de monding van de Bronbeek. De Provincie investeerde er in een krachtig pompstation dat 1 000 liter per seconde kan overpompen.

Meer ruimte voor groen en natuur, zowel in en rond de stad als op het platteland, is belangrijk in de strijd tegen klimaatverandering. In Oost-Vlaanderen is 5,5% van de oppervlakte bos, daar waar het Vlaams gemiddeld 11% is. Daarom zet ook de Provincie Oost-Vlaanderen in op extra bos en natuur, o.a. door het bosloket dat steden en gemeenten begeleidt bij bebossingsprojecten.

Behalve meer bos en natuur, is ook beter groen nodig. De kwaliteit kan naar omhoog door o.a. ecologisch groenbeheer. Het gras mag wat hoger staan en de bomen moeten de kans krijgen om schaduw te geven en waterdamp af te geven op hete dagen. Ruimte voor water biedt extra verkoeling, maar is ook cruciaal om het risico op verdroging en wateroverlast te verminderen.

De waterbehoefte van de Oost-Vlaming ligt hoger dan het Vlaamse gemiddelde: Een alleenstaande verbruikt in Oost-Vlaanderen gemiddeld 103 liter/dag, in Vlaanderen is dat 91 liter/dag. Zuinig omgaan met drinkwater en het opvangen van hemelwater voor o.a. wasmachine, poetsen of het spoelen van toilet  zijn oplossingen waar de burger zelf en snel kan op inzetten.

Erosie is een fenomeen waar vooral het zuiden van de provincie mee geconfronteerd worden. De hellingen van Vlaamse Ardennen zijn erosiegevoelig. Vaak onder invloed van felle regenbuien, wordt de bovenlaag van akkers verplaatst en meegesleept. Daardoor verliest de landbouwer de vruchtbare laag, worden wegen en woningen besmeurd, en verstoppen rioleringen. Een stad als Oudenaarde is sterk erosiegevoelig.  In Oost-Vlaanderen helpt het Steunpunt Erosie landbouwers, steden en gemeenten bij het vermijden van erosie, o.a. door het aanleggen van dammen, het aanplanten van hagen en heggen of grasstroken om plaatselijke aardverschuivingen te voorkomen.

Lokale besturen: centrale klimaatrol

De vijf Vlaamse provincies hebben voor de klimaatverwachtingen data van o.a. de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) verwerkt en gebundeld. De VMM heeft, samen met het KMI en KU Leuven, de klimaatdata van het VN-klimaatpanel IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) voor onze regio verfijnd.

Op geografische factoren zoals de afstand tot de zee, of de bodemsamenstelling heeft een stad of gemeente geen vat, maar op de inrichting van het openbaar domein en de ruimtelijke ordening wel. De verhardingsgraad is de belangrijkste verklaring voor verschillen tussen, maar ook binnen gemeenten.

"Lokale besturen zijn onze voelsprieten op het terrein en weten als geen ander welke ingrepen waar nodig zijn. Vanuit Vlaanderen slaan we de handen in elkaar met de provincies om onze steden en gemeenten nog een beter zicht te geven op de noden op hun grondgebied zodat we droogte en wateroverlast samen kunnen aanpakken"

Zuhal Demir, Vlaams minister van Omgeving

De lokale besturen zijn de drijvende klimaatmotor; de Provincie ondersteunt hen hierin en ambieert klimaatneutraliteit tegen 2040. Lokale besturen staan in voor de uitvoering op hun grondgebied en betrekken en motiveren lokale actoren om op het terrein acties uit te voeren. De medewerking van alle burgers, bedrijven, landbouwers, scholen en verenigingen, publieke instellingen en natuurverenigingen is nodig om op lange termijn klimaatwinsten te boeken.