Experten pleiten voor behoud, restauratie en herbestemming op studiedag rond erfgoed en circulariteit

19 november 2024 - In een tot de nok gevuld Provinciehuis in Gent vond op donderdag 14 november de studiedag ‘Erfgoed & circulariteit. Herbestemming & hergebruik van gebouwen en materialen’ plaats. Wat draagt onze voorkeur: bestaande gebouwen herbestemmen en restaureren of ze plaats laten maken voor nieuwbouwprojecten die aan alle moderne standaarden voldoen? Experten bogen zich op de studiedag over het complexe vraagstuk.

Een 200-tal aanwezigen luisterden in het toepasselijke kader van de herbestemde Leopoldskazerne geïnteresseerd naar sprekers en praktijkvoorbeelden. Sprekers waaronder Lara Reyniers (VUB), Michiel Van Balen (Miss Miyagi) Tom Schoonjans (Rotor vzw) namen verschillende realisaties onder de loep. Kwamen onder meer aan bod: de Vynckiersite & Circômplex in Gent, de tot woning omgetoverde Beukenboomkapel in Ninove, Atelier Rofu, Earth, Plant & Fiber, Cocon in Sint-Niklaas, Groep Intro en Compaan.

“Deze studiedag was in een mum van tijd volzet, een teken dat we een gevoelige snaar raken. De ruimte staat onder druk en we willen die efficiënt, kwalitatief en duurzaam invullen. Daarom kijken we eerst naar wat al voorhanden is, iets wat vroeger eigenlijk vanzelfsprekend was. Het is verrassend wat er tegenwoordig al allemaal mogelijk is om erfgoed betaalbaar te combineren met modern comfort en energiezuinigheid.”

gedeputeerde An Vervliet, bevoegd voor Erfgoed

“Een belangrijk streven van ons provinciebestuur is een klimaatgezond Oost-Vlaanderen. Het hergebruik van materialen en circulaire bouwpraktijken is essentieel om onze ecologische voetafdruk te verkleinen. We kunnen dat alleen maar doen als we samenwerken over de sectoren heen en de uitdagingen integraal benaderen. Iets waar de Provincie vandaag het goede voorbeeld in geeft.”

gedeputeerde Riet Gillis, bevoegd voor Klimaat & Energie

De studiedag was een opvolger van de succesvolle studiedag ‘Erfgoed & Duurzaamheid: een kijk op vensters’ van vorig jaar. Het is een organisatie van het Steunpunt Duurzaam Wonen en Bouwen, dienst Erfgoed, dienst Ondernemen & Innovatie en dienst Monumentenwacht van de Provincie Oost-Vlaanderen en Monumentenwacht Vlaanderen vzw.

Behoud, restauratie en herbestemming genieten voorkeur

In tijden waar ruimte, budget en de planeet onder druk staan, klinkt de vraag almaar luider of het eigenlijk beter is om bestaande gebouwen te herbestemmen dan wel om ze te slopen en iets nieuws te bouwen dat meteen aan alle moderne standaarden voldoet.

Een complexe materie, maar voor de experten op de studiedag sloeg de slinger door naar de kant van behoud, restauratie en herbestemming. Zowel vanuit een maatschappelijk, ecologisch als economisch perspectief bekeken, geniet dit de voorkeur. Sloop en nieuwbouw zorgen immers voor afval en gebruik van extra grondstoffen. Dit kost niet enkel geld, maar schaadt ook de planeet.

Er zijn echter wel bijzondere uitdagingen en randvoorwaarden verbonden aan het verhaal. Zo is er nood aan een goed lokaal draagvlak en mensen die in de projecten geloven. Daarnaast heb je experten uit verschillende sectoren nodig die hun kennis van oude en hedendaagse technieken en materialen kunnen combineren. Ook de zorg voor de levensduur van zowel historische als nieuwe materialen moet steeds in acht worden genomen.

Op die manier kan een gebouw voldoende worden verbeterd om een duurzame rol te blijven spelen, en is restauratie een slimmere keuze dan sloop en nieuwbouw. Zéker voor gebouwen met erfgoedwaarde die gemeenschappen belangrijk vinden om te behouden. Maar er is nog veel werk aan de winkel: de huidige bouwpraktijk is nog maar weinig circulair. Een warme uitnodiging om dit meer als standaardoptie in te bouwen.