Energielandschap Denderland: een ruimtelijke gebiedsgerichte visie

In 2017 spraken 9 gemeenten uit het Denderland de ambitie uit om tegen 2050 energieneutraal te worden. Om na te gaan of deze ambitie haalbaar is en wat ze landschappelijk betekent, beslisten ze om samen met de Provincie Oost-Vlaanderen een ruimtelijke visie 'Energielandschap Denderland' op te maken, een unieke pilootcase in Vlaanderen. 

Vandaag, een jaar later, op 25 september, worden de resultaten van het onderzoek en de ruimtelijke visie voorgesteld aan de stakeholders die participeerden aan het onderzoek, beleidsmakers (Vlaams, provinciaal en lokaal), professionelen uit de (groene) energiesector, journalisten en het breder publiek. Tegelijk wordt ook het debat aangegaan en reflecteert men met verschillende beleidsniveaus over de nood aan ruimtelijke energieplanning in Vlaanderen.

De energietransitie is nodig. Het thema ligt de Provincie Oost-Vlaanderen nauw aan het hart. Vanuit de verschillende beleidsdomeinen investeert de Provincie dan ook zeer sterk in een klimaatgezond Oost-Vlaanderen. Zo zet ze in de nota “Maak ruimte voor Oost-Vlaanderen 2050” de lijnen uit voor een ruimtelijk beleid op lange termijn: een ambitieus beleid dat ruimte op een slimme manier wil inzetten om in 2050 een klimaatgezonde en kwalitatieve leefomgeving te hebben. 

Gedeputeerde Martine Verhoeve, bevoegd voor ruimtelijke planning: “We moeten verder kijken dan louter de inplanting van de productie-installaties zoals bijvoorbeeld windturbines. Hernieuwbare bronnen zijn immers niet altijd beschikbaar op het moment dat we ze nodig hebben. We hebben dus ook locaties nodig waar we energie kunnen opslaan en omzetten. Het liefst op strategische plaatsen gelegen: namelijk in de buurt van de grote energievragers.”

Ook de Dendergemeenten (van Geraardsbergen tot Aalst) is dit niet ontgaan. In kader van het strategisch project Denderland beslisten ze daarom samen met de Provincie Oost-Vlaanderen na te gaan of het Denderland tegen 2050 energieneutraal kan zijn en wat deze ambitie landschappelijk betekent. Het resultaat is de ruimtelijke visie 'Energielandschap Denderland', een unieke pilootcase in Vlaanderen.

Via ontwerpend onderzoek werd onderzocht wat het ruimtelijk vertalen van de ambitie betekent en hoe men een energiesysteem kan maken op maat van het Denderland. De eigenheid en identiteit van het landschap vormden hierbij het uitgangspunt. Samen met experts, lokale bedrijven, burgers en politici werd nagegaan hoe grootschalige hernieuwbare energiewinning (wind, zon, biomassa, en water) het Denderland van hernieuwbare energie kan voorzien én tegelijkertijd het landschap mee(r) vorm kan geven. Daarnaast werd ook de hele energieketen ruimtelijk bekeken: van opwekking, over distributie en opslag tot consumptie.

In de ruimtelijke visie wordt aangegeven dat grootschalige hernieuwbare energie installaties tegen 2050 ongeveer de helft van de huidige energievraag (6 TWh) kunnen produceren. Betekent dit dat de ambitie van de Dendergemeenten niet haalbaar is? Neen. Naast energieproductie vormt ook energiebesparing immers een belangrijk deel van de oplossing. Daarnaast toont de visie wáár en onder welke voorwaarden deze installaties het best een plaats krijgen in het Denderland, en hoe dergelijk energielandschap er tegen 2050 kan uitzien. Met windwinningsgebieden, zonnewegen, … en bedrijventerreinen die fungeren als energiehub. Tot slot illustreert de visie welke handvaten de energietransitie aanreikt om de ruimtelijke omslag die we wensen, te verwezenlijken. Van kernversterking over ontsnippering tot de ontwikkeling van (productieve) open ruimte.

Er worden dus gerichte keuzes gemaakt. Dankzij een aanpak zoals in het Denderland, die het volledige energiesysteem bekijkt (geïntegreerd) en verbetert op maat van een bestaand gebied (ruimtelijk/gebiedsgericht), kan niet alleen méér hernieuwbare energie opgewerkt worden tegen 2050, maar is ook een betere afstemming tussen productie en consumptie mogelijk. Daarnaast maakt men beter gebruik van de schaarse ruimte, vormt de energietransitie een hefboom om andere maatschappelijke uitdagingen (betonstop, ruimtelijke versnippering, verdichting, …) aan te pakken, en biedt ze bijkomende ontwikkelingskansen voor landbouw, natuur, open ruimte, regionale bedrijventerreinen.

Gedeputeerde Peter Hertog, bevoegd voor energie: “De resultaten van Energielandschap Denderland zijn een ‘wake-up call’ voor alle beleidsniveaus en sectoren. Meer nog, ze vormen een warme uitnodiging tot samenwerking. Want enkel door elkaar als overheden, ontwikkelaars, bedrijven en burgers de hand te reiken zullen we de broodnodige energietransitie kunnen waarmaken. Laat dit slotevent geen einde betekenen maar het startschot voor de uitbouw van nieuwe energielandschappen. Hier in het Denderland en daarbuiten!”