Archeocentrum Velzeke trotse bezitter van Vlaams topstuk
Donderdag 26 oktober 2023 — De provinciale erfgoedsite Archeocentrum Velzeke kreeg het heuglijke nieuws dat hun Merovingische schijffibula voortaan als Vlaams topstuk erkend is.
“Wij wisten natuurlijk al langer dat er topstukken in de collectie van ons Archeocentrum Velzeke zitten, maar het is een hart onder de riem dat dat nu ook officieel erkend is door Vlaanderen. We investeren in een professionele zorg voor dit erfgoed, en maken er een prioriteit van dat het brede publiek ervan kan genieten. Zo zijn we momenteel bezig met de herinrichting van de vroegmiddeleeuwse vleugel zodat dit topstuk er in ideale omstandigheden te bewonderen is.”
Gedeputeerde An Vervliet, bevoegd voor Erfgoed
Ronde vergulde mantelspeld met filigraan en glas
Het topstuk is een ronde, vergulde bronzen mantelspeld van circa 4 cm diameter waarop patronen zijn aangebracht in fijne filigraandraad. Centraal is er een verhoging met een ronde opstaande cel met witte glaspasta. Daarrond zijn er vier driehoekige cellen met rode glasplaatjes. Op de vlakke buitenrand wisselen vier ronde cellen met blauwe glaspasta af met vier driehoekige cellen met rode glasplaatjes.
Rijke dame uit Beerlegem (Zwalm) in de 7de eeuw
Dit prachtig juweel werd, samen met nog heel wat andere grafgiften, gevonden in 1955 in Beerlegem (Zwalm). Gust en Hubert De Pessemier, vader en zoon, baatten een zandgroeve uit voor rekening van gravin d’Ansembourg. Ze waren op enkele objecten gestoten. De Nationale Dienst voor Opgravingen en het Seminarie voor Archeologie van de Rijksuniversiteit Gent startten een onderzoek. Ze ontdekten een grafveld uit de 6de-7de eeuw met een 250-tal graven! Gust en Hubert hielpen alles opgraven. Het merendeel van de graven was sober, maar sommige niet. Die bevatten ofwel wapens, ofwel juwelen en vaatwerk.
Het was in één van de rijke graven dat ze de mantelspeld ontdekten. De persoon was begraven in een houten kist. Van het skelet was alleen wat tandglazuur bewaard. In de borststreek vond men 102 kralen in amber en glaspasta, onderdeel van een halssnoer. Daar werd ook de prachtige schijffibula aangetroffen. Verder vond men er riemgespen en een opmerkelijke glazen tuimelbeker. Het graf dateert van begin 7de eeuw. Er wordt aangenomen dat het om een rijke dame ging.
Naar het Archeocentrum Velzeke
Na de opgravingen kwamen de voorwerpen bij de Rijksuniversiteit Gent terecht, maar de stukken werden daar niet voor het brede publiek tentoongesteld. Begin jaren negentig werden ze dan overgebracht naar het toenmalige Provinciaal Archeologisch Museum, nu Archeocentrum Velzeke, waar je ze nu nog gratis kunt komen bewonderen.
Topstuk is zeldzaam en onmisbaar
Deze speld is nu dus erkend als topstuk. Dit wil zeggen dat ze zeldzaam én onmisbaar is. Ze is immers een belangrijke getuige van de vroegmiddeleeuwse edelsmeedkunst. Dat betekent ook dat elke fysieke ingreep of verhuis naar het buitenland voortaan alleen met expliciete toelating van Vlaanderen kan, en elke wijziging van bewaarplaats, fysieke staat of juridisch statuut sowieso gemeld moet worden. Archeocentrum Velzeke heeft de plicht goed voor het topstuk te zorgen en kan nu ook subsidies krijgen voor een restauratie moest dat ooit nodig zijn.
Daarmee komt het aantal topstukken in eigendom van Provincie Oost-Vlaanderen op drie: naast deze fibula in het Archeocentrum Velzeke is er nog de kromstaf van de abt in de Erfgoedsite Ename en het Oudenaards wandtapijt met Hercules en de Stymphalische vogels dat nu aan het MOU is uitgeleend.
Alle info, waaronder een leuke zoektocht in Beerlegem, op www.oost-vlaanderen.be/topstuk.
